Verdwenen archieven
De Burgerlijke Stand startte in Vlaanderen in 1797. Daarvóór berustte de bevolkingsregistratie bij de protestantse en rooms katholieke kerken.
In de beginperiode van de BS verwees men naar die kerkregisters, bijvoorbeeld in de "huwelijksbijlage" bij een burgerlijk huwelijk.
De Sluisse protestantse archieven zelf zijn in 40-45 verloren gegaan, maar één zo'n verwijzing vanuit de BS naar een kerkregister bleef bewaard.
Huwelijksbijlage uit 1832
In 1832 hertrouwde Jan van Hanegem, zoon van Hendrik. Dat was in Cadzand, buurdorp van zijn geboorteplaats Retranchement.
Zijn geboortedatum was 30 maart 1796 en daarmee was hij de enige zoon van Hendrik die vóór de invoering van de Burgerlijke Stand was geboren.
Bij de huwelijksakte in Cadzand zit een Huwelijksbijlage, dat was in feite het geboortebewijs van Jan.
Dit document, afgegeven door Jozias Basting de burgemeester van Retranchement, verwees naar het "doopregister der Hervormde Gemeente Retranchement"
Daarin staat de doopnaam van Jan's vader: "Andreas Hubertus van Anegem". En dat kan er maar één zijn: hij is in 1765 gedoopt te Sluis.
===> Conclusie: Hendrik van Hanegem is in 1765 te Sluis rooms katholiek gedoopt als Andreas Hubertus van Anegem, zoon van Henricus van Huynegem.
Bewijs
Hierna volgt in chronologische volgorde het (uitgebreide) bewijs dat de volgende vermeldingen één en dezelfde persoon betreffen:
1. Andreas Hubertus van Anegem, in 1765 rooms katholiek gedoopt te Sluis
2. Hendrik van Hanegem, rond 1800 vermeld in de Burgerlijke Stand te Retranchement
Gezin van zijn ouders
03.11.1722 geboorte van de vader, Henricus van Huynegem te Asse, zoon van Guilielmus en Anna Debaermacker
09.10.1724 geboorte van de moeder, Isabella Meulemeester te Watervliet, dochter van Andreas en Catharina Caesens
Het gezin van de eerste generatie was rooms katholiek en woonde in de omgeving van Sluis. Mogelijk in 1764 in het retranchement Cadsandria. 4
In 1756 wordt Andries geboren. Hij overlijdt in december, vier maanden oud. 5 Op 18.09.1759 wordt dochter Maria Christina van Haenegem in Sluis RK gedoopt. 6.
Geboren in 1765
Hendrik van Hanegem is op 29.01.1765 geboren en 31.01.1765 in Sluis RK gedoopt als Andreas Hubertus van Anegem. 7.
Peter is de in Normandië geboren Joannes Baptista Trofeau en meter is de onbekende Maria Petronilla Tavernier. Het zijn géén familieleden.
Andreas Hubertus is vernoemd naar zijn grootvader aan moeders zijde, Andreas Meulemeester uit Watervliet.
Bij de kerken van Sluis (katholiek) en Retranchement (protestant) stond hij tot 1797 geregistreerd onder zijn doopnaam Andreas Hubertus van Anegem.
Bij de Burgerlijke Stand van Retranchement stond hij vanaf 1797 geregistreerd als Hendrik van Hanegem, vader van zes zonen.
Dit is zijn doopakte:
Huwelijksakte ontbreekt
Het huwelijk met Elisabeth Miné uit Breskens was vrijwel zeker protestants, ergens tussen 1785 en 1796, in de huidige gemeente Sluis.
Er was toen nog geen Burgerlijke Stand. De registers van de protestante kerkelijke huwelijken in de huidige gemeente Sluis zijn in WO2 verloren gegaan.
Het ontbreken van de huwelijksakte is verklaarbaar.
Het vermoeden is echter dat Hendrik en Elisabeth in november 1790 in Zuidzande zijn getrouwd, afgaande op een "kladje" uit het bevolkingsregister van Retranchement
Zie hiervoor dossier 47 Elisabeth Minet
| Twee onbekende datums bij Elisabeth Miné: 5 juni 1772 en nov. 1790, naast de al gekende overlijdensdatum 13 mei 1830 |
Geboorte zoon Jan in 1796
Op 30 maart 1796 wordt de eerste zoon Jan van Anegem geboren en op 10 april protestants gedoopt, zoon van Andreas Hubertus van Anegem en Elisabeth Miné.
Een uittreksel van Jan's doopakte is bewaard is gebleven, als huwelijksbijlage bij Jan's tweede huwelijk in 1832. 8 Dit was zijn geboortebewijs.
De ambtenaar van de Burgerlijke Stand in Cadzand had namelijk in 1832 geen geboorteakte van Jan voorhanden, immers de Burgerlijke Stand was pas in 1797 ingevoerd.
Daarom moest hij terugvallen op het kerkelijk doopregister, in dit geval dat van de Hervormde Gemeente te Retranchement.
In Jan's protestantse doopregister had men keurig de doopnaam van zijn katholiek gedoopte vader Hendrik vastgelegd: Andreas Hubertus.
Het protestantse doopregister zelf is verloren gegaan in WO2, maar het extract is als huwelijksbijlage opgenomen in de Burgerlijke Stand en bewaard gebleven.
Het is een belangrijk document, want daardoor weten we:
- Andreas Hubertus was getrouwd met Elisabeth Miné
- Andreas Hubertus was de vader van Jan
Een fragment uit de huwelijksbijlage van 1832:
Geboorte zoon Hendrik in 1797
Op 20 juni 1797 wordt Hendrik van Hanegem geboren, volgens de geboorteakte zoon van Hendrik van Hanegem ("Henderik van Aannegem") en Elisabeth Miné. 9
De Burgerlijke Stand is net ingevoerd en Andreas Hubertus heet vanaf nu officieel Hendrik van Hanegem.
Hendrik lijkt een roepnaam voor het katholiek klinkende Andreas Hubertus.
Ook deze geboorteakte is een belangrijk document, want daardoor weten we:
- Hendrik was de vader van Hendrik jr.
- Hendrik was getrouwd met Elisabeth Miné en derhalve dezelfde persoon als Andreas Hubertus van Anegem
Geboorte overige broers
Tussen 1798 en 1808 wordt Hendrik van Hanegem vermeld in de geboorteakten van de andere zoons: Abraham, Isaac, Jacob en Pieter.
Steeds wordt als vader Hendrik vermeld en als moeder Elisabeth Miné
Vermelding van zijn leeftijd in akten
Leeftijden in oude aktes moeten we ruim zien want ze zitten er wel eens een jaartje of wat naast. Zowel katholieke, protestantse als BS-aktes lijden aan dit euvel.
Hendrik was analfabeet; de vraag rijst of zijn vermelde leeftijden exact juist zijn.
Frits van Leeuwen 2 en Ton van Heusden op ancestors.nl 10 vermelden 1764 als Hendrik's geboortejaar.
Volgens de overlijdensakte van zijn zoon Jacob 11 op Dix-huit Prairial an Neuf was Hendrik toen 38 jaar. Dix-huit Prairial an Neuf was zondag 7 juni 1801 12.
Terugrekenend zou hij zijn geboren tussen 07.06.1762 en 07.06.1763.
Volgens de huwelijksbijlage bij het huwelijk van zijn zoon Pieter op 10.03.1830 13 was Hendrik op 14.01.1808 44 jaar (info Ton van Heusden)
Terugrekenend zou hij zijn geboren tussen 14.01.1763 en 14.01.1764.
De vermelding van de leeftijd in de huwelijksbijlage maakt een weinig betrouwbare indruk want in de akte zelf is de leeftijd leeg gelaten:
Overlijdensakte ontbreekt
Hendrik is overleden tussen 1811 (herbergier 15) en 1822 (huwelijksakte zoon Jan 16).
Het ontbreken van de overlijdensakte wordt door de genealoog A. Vergouwe verklaard door de franse tijd en de veldtocht van Napoléon in 1815.
Gezien de overige leeftijden op cadzandgeschiedenis is het echter onwaarschijnlijk dat Hendrik soldaat was in het leger van Napoleon.
Want in 1811 was hij al 47. In het archief van het Nederlandse NIMH komt hij niet voor. Dit archief lijkt inclusief de soldaten uit het Scheldedepartement.
Ook in Geneanet's lijst van Belgische soldaten van Napoleon (Scheldedepartement) komt hij niet voor, evenmin op de lijst van conscrits uit het Leiedepartement
Een Franse bron, het memoires des hommes kent hem ook niet.
Eerste huwelijk zoon Jan met Adriana Hoevenaar in 1822.
Dit huwelijk op 20.11.1822 is in Retranchement 16. Hendrik wordt vermeld als vader van Jan.
De huwelijksbijlagen 17 betreffen een uitgebreide herkomstverantwoording van Adriana Hoevenaar, immers zij is vóór 1797 geboren.
Voor Jan, in zijn geboortedorp, volstond in 1822 kennelijk een certificaat van de nationale militie.
Tweede huwelijk zoon Jan met Elizabeth le Soen in 1832.
Dit huwelijk op 24.10.1832 is niet in Jan's geboorteplaats Retranchement maar in Cadzand. Bij dit huwelijk horen drie documenten:
1. Akte van huwelijksvoltrekking in Cadzand vermeldt Andreas Hubertus van Anegem als vader van Jan. 18
| Document 1 Huwelijksakte |
2. Een extract van 1832 uit het doopregister begin 1796 van de protestantse kerk in Retranchement waarin als ouders ("Parentes") van Jan zijn vermeld:
Ten tijde van Jan's geboorte, begin 1796, was er immers nog geen Burgerlijke stand, dus werd er teruggegrepen op het doopregister van de protestantse kerk.
In Jan's protestantse doopregister had men keurig de doopnaam van zijn katholiek gedoopte vader Hendrik vastgelegd: Andreas Hubertus
Het protestantse doopregister zelf is verloren gegaan in WO2, maar het extract is als huwelijksbijlage opgenomen in de Burgerlijke Stand en bewaard gebleven.
De invoering van de Burgerlijke Stand medio 1797 verklaart dat de huwelijksakten van Jan's na 1797 geboren broers verwijzen naar "Hendrik" en niet naar Andreas Hubertus.
Juist de herkomst ("doopregister der Hervormde Gemeente te Retranchement") maakt deze huwelijksbijlage tot een bijzonder document:
| Document 2 Extract doopregister NH kerk: Jan was zoon van Andreas Hubertus en Elisabeth Miné |
3. Een extract van 1832 uit het overlijdensregister van Retranchement waarin bij Elizabeth Miné wordt vermeld: "weduwe van Hendrik van Hanegem". 8
Document 2 en 3 zijn tegelijkertijd door dezelfde ambtenaar (Joz. Basting) opgesteld en dat is geen onbelangrijk detail:
- in document 2 (bron: Kerkregister) zegt hij "Elisabeth Miné was getrouwd met Andreas Hubertus"
- in document 3 (bron: Burgerlijke Stand) zegt hij "Elisabeth Miné was getrouwd met Hendrik"
| Document 3 Extract overlijdensregister: Jan's moeder was weduwe van Hendrik |
| Document 2 en 3 zijn tegelijkertijd door dezelfde ambtenaar (Joz. Basting) opgesteld |
Verrassende conclusie
Het is nogal een verrassende conclusie, Hendrik gedoopt als Andreas Hubertus.....
Bram Vergouwe heeft in 1992 heel veel uitgezocht, maar kende geen latijn en miste cruciale akten om de katholieke akte uit 1765 juist te kunnen interpreteren.
Ook latere genealogen beschikten niet over de cruciale huwelijksbijlage uit 1832 en de tijd om de juiste rol van die bijlage te kunnen duiden.
Die ene afwijkende huwelijksakte van "Jan van Anegem" uit 1832..., het lijkt bijna een vergissing, die vermelding van Andreas Hubertus, áls ie al opvalt.
Frits van Leeuwen was zo vriendelijk de huwelijksbijlage op te sturen.
Vervolgens vraagt het heel wat gepuzzel om de link te leggen met een geïsoleerde katholieke doopakte van 67 jaar eerder.
Pas als je de huwelijksbijlagen van alle broers op een rijtje zet, besef je dat Jan als enige vóór de Burgerlijke Stand is geboren.
Achteraf gezien:
Met aanvullend bewijs als huwelijksbijlagen kan je één generatie ontbrekende aktes overbruggen; bij de familie Van Hanegem was dat nét genoeg.
De invoering van de Burgerlijke stand en de verhoudingen tussen katholieken en protestanten in die tijd zijn de verklaring van de ingrijpende naamswijziging.
Wellicht speelt ook mee dat Henricus van Huynegem op relatief jonge leeftijd is overleden. Mogelijk heeft de zoon de voornaam van zijn vader overgenomen.
Vier vragen als advocaat van de duivel:
1. Tegenstrijdigheid in de akten van 1832: Jan's vader was Andreas Hubertus maar zijn moeder was weduwe van Hendrik?
30.03.1796 Jan wordt geboren, vader Andreas Hubertus en moeder Elisabeth Miné (bron: Jan's huwelijksakte uit Cadzand en de huwelijksbijlage uit Retranchement).
25.04.1797 Start huwelijksregister van de burgerlijke stand te Retranchement. Het register maakt géén melding van huwelijk tussen Hendrik en Elisabeth Miné.
20.06.1797 Geboorte Jan's broer Hendrik, vader Hendrik en moeder Elisabeth Miné (bron: geboorteakte burgerlijke stand).
Elisabeth Miné's overlijdensakte van 13.05.1830 én de huwelijksbijlage uit 1832 vermelden haar als "weduwe van Hendrik van Hanegem".
Theoretische verklaring: "Andreas Hubertus is overleden tussen 30.03.1796 en 25.04.1797 én zijn weduwe is in diezelfde (korte) periode hertrouwd met zijn broer Hendrik".
Oftewel toevalligerwijs in de korte periode dat de burgerlijke stand nog niet was ingevoerd.
Echter dan zou Elisabeth Miné in 1832 (en eerder, bij andere aktes) óók moeten zijn vermeld als "weduwe van Andreas Hubertus". En dat is niet het geval.
Verklaring: Andreas Hubertus en Hendrik waren één en dezelfde persoon.
2. Tegenstrijdigheid in de huwelijksakten van 1822 en 1832: in 1822 is Hendrik Jans's vader en in 1832 is Andreas Hubertus Jan's vader?
Het huwelijk van 1822 vond plaats in Retranchement, Jan's geboorteplaats. Men kende daar ook zijn vader, onder zijn roepnaam Hendrik, en zo werd het in de akte vermeld.
Het huwelijk van 1832 vond plaats in Cadzand. Daar kende men Jan en Hendrik niet, dus kwamen de papieren uit Retranchement boven water, waaronder het geboortebewijs uit de protestantse kerk.
Verklaring: Andreas Hubertus en Hendrik waren één en dezelfde persoon.
3. En wat als Hendrik van Hanegem en Henricus van Huynegem/Anegem toch niet verwant zouden zijn geweest?
Strict genomen zijn Van Anegem en Van Hanegem verschillende familienamen, zeker als je niet op de hoogte bent met de plaatselijke uitspraak van de H
Henricus van Anegem was nagenoeg zeker een Van Huynegem, zie links in het menu
Of Hendrik van Hanegem zoon was van Henricus van Anegem is iets minder zeker, vandaar deze pagina
Als Hendrik geen familie was van Henricus, wat dan?
Hij zou een protestantse nazaat kunnen zijn geweest van de Gentse familie Van Haneghem, met RK akten in 1652 en 1664
Mogelijk was de familie tussen 1664 en 1800 protestants geworden en uitgeweken naar Sluis?
Het in 1940 verloren gaan van de Sluisse protestantse kerkregisters zou dan het "gat" in de registers tussen 1664 en 1800 kunnen verklaren
De familienaam zou dan afgeleid zijn van een plaats Haneghem in de omgeving van Gent en niet van de Huinegem in Asse
Het familieverband is echter niet erg waarschijnlijk:
- Wat is er na zijn geboorte in 1765 met Andreas Hubertus gebeurd en waarom staat hij 67 jaar later in Cadzand in een huwelijksbijlage van een zogenaamd niet-familielid?
- In 1584, na het einde van de zgn calvinistische Gentse Republiek, vluchtten de laatste 15.000 Gentse protestanten naar het noorden. De laatste RK akte was echter nog in 1664.
- De akte-loze periode is erg lang. Niet alle archieven zijn verbrand. Een familie waarvan in 1664 nog iemand trouwde met een "domicella" Van de Winckele zou in de (belasting)archieven toch sporen moeten hebben nagelaten. Zoals de vergelijkbare protestantse gezinnen Van Houte die in 1685 vanuit Frans-Vlaanderen in Cadzand neerstreken (zie links in het menu foto 1910 Cadzand). Die sporen van Gentse of protestantse Van Haneghems zijn er echter niet
- Waar komt die familie Van Hanegem anders ineens vandaan, begin jaren 1800?
Verklaring: Henricus van Huynegem (Anegem) en Hendrik van Hanegem waren wel degelijk verwant
4. En wat als Hendrik en Andreas Hubertus broers zouden zijn geweest?
In sommige stambomen staan Hendrik en Andreas Hubertus als aparte personen vermeld. Dit roept echter meer vragen op dan ermee worden beantwoord:
- Wat is er na zijn geboorte in 1765 met Andreas Hubertus gebeurd en waarom staat hij 67 jaar later in Cadzand in een huwelijksbijlage in precies dezelfde rol als Hendrik?
- Waar en wanneer is Hendrik dan geboren?
Het parochieregister van Sluis uit de jaren 1759-1765 is immers compleet en maakt geen melding van geboorte van een Hendrik van Hanegem tussen 1760 en 1765.
Doop in een RK buurgemeente? Parochieregisters in buurgemeenten in Nederland en Vlaanderen zijn doorzocht, er is geen geboorteakte van Hendrik bekend.
Protestantse doop in 1764, tussen twee katholieke (1759 en 1765) in? Dat is niet waarschijnlijk.
Adoptie? Zijn ouders waren in 1764 peetouders van Henricus Vermees 4, maar in 1792 is deze Henricus Vermeesch in Damme vermeld als 28-jarige vader van een dopeling 14.
Verklaring: Andreas Hubertus en Hendrik waren één en dezelfde persoon.
Veel vragen en geen antwoorden. Er is dus maar één conclusie mogelijk:
